Coil to magiczny zespół. Ezoteryczny szaman Christopherson za klawiszami i syntezatorami oraz charyzmatyczno-enigmatyczny wokalista Balance tworzą niezmiernie interesujące jak-oni-to-zrobili kawałki elektronicznej sztuki, które zapamiętam na całe życie. Tutaj postaram się wam opisać dlaczego oraz które ich utwory uważam za najlepsze. Na świecie.

Link do plejlisty, jeśli chcesz posłuchać razem ze mną bez klikania.

Zehnte – „Slur”

„Slur” był kawałkiem, który wprowadził mnie do Coil. Pamiętam ten ciepły wakacyjny dzień, kiedy po raz pierwszy kliknąłem „Coil ~ Horse Rotorvator ~ full album” na jutjubie – gdy wlączył się kawałek „Slur” od razu uzależniłem się od zespołu. W piosence jest po prostu coś nienamacalnego, co sprawia, że jest tak dziwna. Czy to ten bas, który brzmi jak zepsuta trąbka, czy lira korbowa naśladująca harmonijkę ustną – a może ten świetny chór pod głos Jhonna Balance'a? Nie jestem pewien.

Jednego za to jestem – jest to świetna piosenka, która wzbudza uczucie oszołomienia i wyobcowania, a zarazem pewnego rodzaju nostalgii, a sposób, w który to robi, jest bardzo dobry.

Neunte – „Teenage Lightning (10th Birthday Version)”

Druga wersja piosenki „Teenage Lightning”, pierwej stworzona na albumie „Love's Secret Domain”. Niewiarygodne jest to, jaką atmosferę ma ten utwór. Wokal – pocięty, przyspieszony i zwolniony – brzmi jak zagubiony, a do niego dołącza sekcja dęta, bas pizzicato, kluczowa marimba oraz pianino – to wszystko, a zwłaszcza te genialnie zmanipulowane sample wokalne i wspomniana sekcja dęta, tworzą atmosferę (znów) wyobcowania i melancholii, ale także strasznie pociągającego (znów) dziwactwa. Nawet nie będę zaczynał tematu tej świetnej sfiltrowanej perkusji…

Achte – „Batwings (A Liminal Hymn)”

„

„The key to joy is disobedience. There is no guilt and there is no shame.” Najsmutniejszy kawałek Coil z dwóch powodów: po pierwsze, bo jest serio po prostu smutny, a po drugie, bo był zagrany na pogrzebie Jhonna Balance'a. Piosenkę cechuje minimalizm typowy dla tej płyty – drugiej części serii „Musick to Play in the Dark”. Perkusja, jeśli w ogóle można to nazwać perkusją, to krótkie i szybkie kliki, glicze w systemie audio przerobione na rytmiczny głos. Na pierwszym planie prosta i jakże smutna melodia organowa, świetnie pasująca do ekspresji Balance'a, którą bym nazwał jego ostateczną.

Nie wiem czy którykolwiek inny utwór może dorównać poziomowi emocjonalnemu wokalu z drugiej części piosenki, w której to frontmen śpiewa w swoim własnym języku, a jego głos załtotjunowany do niezmiernych wysokości tonu wypełnia nasze słuchawki od prawej do lewej. To wręcz absurdalne jak takie wokalizowanie czegoś, co kompletnie nie ma sensu, jest tak dotkliwe.

Siebte – „The Dreamer is Still Asleep”

Ścieżka dźwiękowa lunatyków. Od zsamplowanej perkusji do typowego dla „Musick to Play in the Dark” bawienia się kanałami stereo i klikającymi gliczami – wszystko jest perfekcyjne i niezmiernie przejmujące. Prowadzący syntezator, który nadaje piosence jej melodię, wydaje się pozornie prosty: brzmi jak domyślne ustawienie na kibordzie Casio, ale jednak to właśnie on nadaje jej takie ponadczasowe brzmienie, nijak mające się do starocia ze szkoły berlińskiej – którą Coil parodiował (mam nadzieję…) na tym albumie. Każde słowo wyśpiewane przez Balance'a poprzedzone jest przez szumiasty wgląd w przyszłość, reverse echo, co sprawia, że wokale mają taki potężny impet. Pod koniec utworu do tych wszystkich elementów dołącza chór, który dopełnia piosenkę i tworzy pełną, genialną i bardzo przejmującą całość.

Sechste – „The Gimp (Sometimes)”

Pierwej interesujący burdon i zepsuta pozytywka uderzają nas z odczuciami niezrozumienia, kakofonii i antycypacji, a gdy de facto zaczyna się sekcja instrumentalno-wokalna, wszystko nabiera sensu i jest na swoim miejscu. „The Gimp” zaskakuje, a wokal i jego treść jest idealnym dopełnieniem tego hymnu dla ludzi, którzy borykają się z ciężkimi problemami ze sobą – Jhonn Balance zdecydowanie był jednym z nich. Jak już wspomniałem w opisie innego utworu z płyty „Black Antlers” (tak w ogóle, to ciekawa jest historia powstania tej nazwy), bas pizzicato tu również się pojawia i to właśnie on utwardza atmosferę piosenki. Z dziwnej kakofonii – dwóch nierytmicznych i niemelodycznych warstw muzycznych, które ledwo mają sens, tworzy idealną całość, gruntując nas w melancholii, trwaniu i po prostu smutku.

Później Balance uderza nas z solówką na… krajalnicy do jaj. Można by przeczuwać, że tym sposobem kontrastuje ten smutek z zaśmianiem nam się w twarz – „to wszystko co mówiłem, to bzdura”. A jednak to właśnie ta sekcja ma najbardziej przejmującą melodię i to właśnie z niej czuć najwięcej tej smutnej duszy.

Fünfte – „Broccoli”

Otwierasz sobie Abletona czy tam Max/MSP, czy co tam teraz dzieci używają i myśląc o ścieżce basowej ustalasz kilka rzeczy: walnąć niezłą obwiednię, żeby miało uderzenie, dodać klik na początku, zharmonizować prostą falę dźwiękową, dodaać pogłos czy tam opóźnienie itp. Co robi Coil? Swoim basem czyni czystą falę sinusoidalną bez żadnego makijażu. Nie wiem w jaki sposób im to uchodzi na sucho, ale brzmi to genialnie i szokująco. Z basem łączą się (popularne w tym albumie) gliczowe kliki, kropla wody, ryk jakiegoś wokalisty i później ciekawy wokal – a ciekawy dlatego, że to już nie Balance jest głównym wokalistą, a Christopherson. „Broccoli” to jedna z dwóch (chyba) piosenek Coil, w których to ten enigmatyczny gość za syntezatorami śpiewa. Ta piosenka to piękny pokaz tego, jak ten zespół uchodzi płazem z takimi dziwnymi rzeczami – połączeniem sinusoidalnego basu razem z tekstem o jedzeniu brokułów. To coś po prostu brzmi genialnie.

Vierte – „Going Up”

„Going Up” to drugi z epitafów Coila po „Batwings (...)”. Szczerze muszę przyznać, że ta druga piosenka byłaby idealnym epitafem Jhonna, zaś „Going Up” idealnie pasuje do Coila. Bardzo mało jest Balance'a w tej piosence, ale za to słychać praktycznie wszystkie elementy starego, jak i nowego zespołu. Utwór zaczyna się od dziwacznego basu, filtrowanego na lewo i prawo w dziwne sposoby – nawiązanie do stereo-bawienia-się z „Musick to Play in the Dark” (w bardzo podobny sposób „eksperymentowali” Autechre osiem lat później na płycie „Exai”) – do tego dołącza zapętlony sampel a'la pierwsza piosenka ze „Scatology” i „Horse Rotorvator”, marimba – czyli wspólny aspekt „Black Antlers” jak i „The Ape of Naples”.

Najlepszą częścią jest zdecydowanie sekcja smyczkowa. Coil uwielbiali umieszczać elementy klasyczne albo dżezowe w swoich piosenkach – i muszę znowu podkreślić bawienie się naszymi uszami: po lewej słychać niższą oktawę smyczkową, po prawej tą wyższą, a z czasem obie przeplatają się i zmieniają pozycje, co jest naprawdę świetne. Na wokalach gości François Testory, który bez jaj śpiewa nam o różnorodności sklepów na poszczególnych piętrach galerii handlowej – podobno jako alegoria do odchodzenia, stąd tytuł „Going Up”.

Piosenka kończy się samplami Jhonna Balance'a mówiącego „it just is” oraz nagraniem z ostatniego koncertu Coil, na którym możemy usłyszeć szklaną butelkę uderzającą o ziemię. Nie bez powodu oczywiście to nagranie zostało tam umieszczone, ponieważ – jak wiadomo – Jhonn był alkoholikiem i miał bardzo duży problem z tym nałogiem, który zresztą ostatecznie doprowadził do jego śmierci (jak to mówi jeden album: ambulans umarł w jego rękach). Jedna część mnie chce zironizować „o boże, ale głębokie – był alkoholikiem”, ale myślę, że to jest bardzo subtelne podkreślenie tego faktu i idealne zakończenie piosenki, która de facto zakańcza całą działalność Coil.

Dritte – „Tattooed Man”

Czy „Tattooed Man” to najbardziej dostępna piosenka Coil? Zdaje się, że tak. Zdaje się też, że jest to najbardziej emocjonalny występek wokalny Balance'a. Ale najpierw muzyka – leciutka, szurająca perkusja połączona z akordeonowo brzmiącą lirą korbową o francuskim smaku oraz intensywnym i przejmującym brzmieniu. Czasem słyszymy coś podobnego do puzonu, a czasem okrzyki i piski kobiety brzmiącej jak zjawa.

Jhonn śpiewa o swoim straconym kochanku, którego (jak zresztą wspomina w tekście) kocha, kontrastując to z drugim mężczyzną, którego nienawidzi – tym mężczyzną jest Genesis P-Orridge. Bardzo dobrze słychać w głosie, jak emocjonującym tematem jest to dla Balance'a – czasami w piosence słychać jakby ledwo co mówił (minuta 3, sekunda 11). I właśnie to przejęcie w głosie Balance'a, połączone z dość niekonwencjonalnym jak dla Coil brzmieniem, czyni „Tattooed Man” miesjcem trzecim na moim rankingu.

Zweite – „The Wraiths and Strays of Paris”

„Wraiths and Strays” musi być najbardziej ambitną piosenką zespołu. 8-minutowy Lewiatan brzmień, gdzie znajdziemy bardzo różnorodny repertuar – gitarowy sampel, obligatoryjną marimbę, dziwacznie powtórzoną perkusję (gdzieś usłyszałem, że to tajmstrecz w Abletonie), niezrozumiałe wokalne sample, glicze i moją ulubioną lirę korbową.

Elementami, które się naprawdę wyróżniają, są zdecydowanie: perkusja – ten tajmstrecz i sposób, w który jest ona manipulowana na przestrzeni piosenki – no po prostu cud miód; lira korbowa – nadaje bardzo ciekawej pikanterii i genialnie manipuluje napięciem (minuta 6, sekunda 10) – generalnie po prostu wymiata; i oczywiście, a właściwie zwłaszcza, wokal Jhonna – „Shoot! Shoot! Shoot!” buja się z lewego do prawego ucha, małpiaste wykrzyki prosto z gardła opanowują nasz umysł i tworzą bardzo gęstą, dziką i napiętą atmosferę. W tle łagodne wycie, perkusja nadal robi swoje, a lira korbowa podtrzymuje atmosferę wśród okrzyków.

Muszę przyznać, że „The Wraiths and Strays of Paris” to najbardziej napięta, energiczna, gęsta, a zarazem różnorodna brzmieniowo piosenka wszechczasów. Gdybym miał oceniać obiektywnie – cokolwiek to znaczy – to właśnie ją umieściłbym na pierwszym miejscu mego rankingu.

Erste – „I Don't Get It"

Odbijający się od lewej do prawej bas, brzmiący jak synteza Karplusa-Stronga, łączący się z dziwaczną melodią graną na syntezatorze i do tego rozczłonkowany, przyśpieszony i zwolniony wokal, w którym słychać każdą strunę głosową wibrującą raz jak pendulum, a raz z prędkością światła. Następnie flet, przypominający mi grę Margonem, który (może i z tego powodu) tworzy nostalgiczną atmosferę, gdy robi swoje długie burdony. W międzyczasie dołącza saksofon oraz wokale krzyczące „Ela! Ela!”. Piosenka kondensuje się w minucie czwartej, gdy nasz ukochany Karplus ucieka i ponownie pojawia się razem z melodią, w tle słychać smyczki (które są bardziej prominentne na poprzednich wersjach utworu),a następnie słyszymy mokre szuranie po szybie.

Czemu tak lubię tą pieśń? Nie jestem pewien. Piosenka ta to najbardziej alienująca melodia świata – kiedy jej słucham czuje się jak tytułowa małpa w świecie, którego tytułowo nie rozumiem. Sekcja dęta wcale nie dodaje żadnej nadziei czy pomocy, a jedynie brzmi jak pewne nostalgiczne zrozumienie – tak po prostu jest – „it just is”. Chyba to jest właśnie ten powód: ten kawałek sztuki jest bardzo dla mnie osobisty i właśnie w nim jest zawarte apogeum emocji albumu – i nie dziwię się – w końcu Peter i Jhonn byli ludźmi na skraju społeczeństwa między innymi przez swoją seksualność i preferencje.

Zusammenfassung

Ciężko mi było wybrać i ułożyć piosenki w tym zestawieniu (łał, typowo). Coil to mój ulubiony zespół i praktycznie wszystkie ich piosenki są wypełnione jakąś szamańską magią, którą ciężko opisać. Chciałbym oprócz tych powyższych piosenek umieścić jeszcze kilka innych, które są dla mnie bardzo ważne, w byle jakiej kolejności: „Careful What You Wish For”, „Dark River”, „Refusal of Leave to Land”, „A White Rainbow”, „Are You Shivering?”, „Red Queen”, „Remote Viewing 1”, „Sex with Sun Ra (Part Two – Sigillaricia)”, „Fire of the Mind”, „The Last Amethyst Deceiver”, „Triple Sun”, „Cold Cell”.

Coil were:
Jhonn Balance
Peter Christopherson
Tom Edwards
Cliff Stapleton
Thighpaulsandra
Mike York

Emil Kosz,
21 stycznia 2023 r.